9G-10G

Linke-Hofmann-Busch 9G-10G
Een 10G tram op lijn 14 in Amsterdam
Aantal: 25 Eénrichtingwagens (9G) 12 Eénrichtingwagens (10G)
Fabrikant: Linke-Hofmann-Busch
Bouwjaar: 1979-1980
Lengte: 25.500 mm
Breedte: 2.320 mm
Massa: 31,0 t
Topsnelheid: 55 km/h
Vermogen: 4×53 kW = 212 kW
Type: Eénrichting motorwagen
Zitplaatsen: 64
Staanplaatsen: 91
Een 10G tram op lijn 3 in Sarajevo

De Gelede wagens 9G en 10G waren twee series van in totaal 37 dubbelgelede trams (780-816; eind jaren '70 gebouwd door Linke-Hofmann-Busch) voor inzet op het Amsterdamse lijnennet. Destijds vervingen ze de laatste drieassers, sinds 2004 zijn ze de oudste dienstvaardige trams.

Geschiedenis

1979-1988

Na de levering van de gelede wagens 8G in 1974-1975 kwam in 1979-1980 een nieuwe serie dubbelgelede wagens van Linke-Hofmann-Busch. Het ontwerp was aangepast om de storingsgevoeligheid, waarvan de 8G-wagens veel last hadden, te verminderen. De hoekige constructie leverde vergelijkingen op met het type Tram 2000 uit Zürich, maar ook de bijnaam blokkendoos.

De 780-816 vervingen de laatste nog dienstdoende drieassers en waren voorts bedoeld voor uitbreidingen van het tramnet. Ze werden in twee deelseries afgeleverd - serie 780-804 vanaf juni 1979 en serie 805-816 vanaf juli 1980 - en waren als eerste voorzien van harde bankjes. Oorspronkelijk had het GVB een tweede serie van 20 stuks willen bestellen (805-824). Het ministerie gaf hier geen toestemming voor, zodat slechts 12 stuks werden besteld. In 1984 deed men nogmaals een verzoek voor nu 6 nieuwe wagens (817-822) maar ook deze aanvraag werd door het ministerie afgewezen. Na levering van de 37 wagens beschikte de Amsterdamse tram over 252 dubbelgelede wagens, het grootste aantal waarover een trambedrijf in Europa heeft beschikt.

Bij aflevering waren de trams geel-bruin geschilderd en voorzien van extra verlichting. Ze waren als eerste trams voorzien van automatische lijn- en richtingfilms met modernere typografie dan de bolkopppen (die deze films tussen 1980 en 1985 kregen). Voorts waren alle (zwenk)deuren dubbel uitgevoerd en waren de dubbele bankjes geplaatst aan de rechterzijde (bij de oudere gelede wagens aan de linkerzijde). Verder hadden ze speciaal zitplaatsen op het achterbalkon gekregen; doordat alle deuren dubbel waren uitgevoerd met een stempelautomaat was de functie als opvangruimte voor het achterbalkon niet meer noodzakelijk en door hier bankjes te plaatsen hoopte het GVB op minder vandalisme en zakkenrollerij.

Voorts waren ze voorzien van grotere klapramen en dakluiken die een betere ventilatie mogelijk moesten maken, vergeleken met de benauwde 8G-wagens. Voor de besturing werd teruggegrepen op stuurstroomschakeling, vergelijkbaar met die van de gelede wagens 4G en 5G, in plaats van de Simatic waarover de series 6G, 7G en 8G beschikten.

De eerste wagens kwamen in dienst op lijn 5 (toen Centraal Station • Vijzelstraat • Station Zuid), maar al snel kwamen ze ook op de andere lijnen te rijden.

In 1985 ging de 789 naar Den Haag om ervaringen uit te wisselen met zijn collega's van de HTM en de RET; de Rotterdamse ZGT trams werden vanwege hun profiel met de blokkendozen vergeleken.

Vanaf de winterdienst 1986-1987 reed de serie hoofdzakelijk op de gecombineerde lijnen 6 en 10 i.v.m. de electrisch bediende lijn- en richtingfilms.

1989-1998

Bij de ontkoppeling van de lijnen 6 en 10 in 1989 werden de Havenstraattrams hoofdzakelijk op lijn 1 ingezet. Ook van lijn 5 verdwenen ze doordat deze, in voorbereiding op de doortrekking naar Amstelveen, met de BN-tweerichtingtrams ging rijden.

In oktober 1993 was de 799 de eerste niet-bolkop die tot conducteurstram met gesloten-instap werd verbouwd; de achterste bankjes werden vervangen door een stabalkon. Daarna volgde de overige wagens. In tegenstelling tot de 12G-wagens 817-841 hebben de 780-816 zonder conducteur geen stabalkon gehad.

In de periode 1997-2002 reed Circle tramlijn 20 vrijwel uitsluitend met de 9G- en 10G-wagens.

1999-2008

Nadat de revisie was voltooid kregen ze begin vanaf het jaar 2000 beveiligingscamera's en haltedisplays zoals de Combino's.

Op 11 september 2008 werd bekend gemaakt dat zestien trams uit deze serie zijn geschonken aan het trambedrijf van Sarajevo in Bosnië en Herzegovina, dat nog steeds gebrek aan trams heeft als nasleep van de oorlog in de jaren negentig. De trams waren overbodig geworden na voltooiing in de zomer van 2008 van het verbeteringsproject voor de Combino's. Wegens ruimtegebrek in de remises van het GVB moesten de 783, 788-793, 795, 798-800, 802, 803, 807, 808 en de 812 uit Amsterdam vertrekken. Begin oktober 2008 werden deze buiten dienst gesteld in afwachting van transport naar Bosnië en opgeslagen in de remise Havenstraat.

Op 9 februari 2009 vertrok de 800 als eerste per trein vanuit het Amsterdamse Westelijk Havengebied naar Sarajevo. In de loop van februari zijn ook de overige 15 stuks naar Sarajevo overgebracht. Aldaar kregen deze trams in GVB nummervolgorde de nummers 801-816 (de 783 werd 801, de 788 werd de 802 enzovoort). Ze rijden daar inmiddels in dienst.

Inzet vanaf 2009

Van de 780-816 zijn er nog maar 16 exemplaren over; de verdeling is:

• Remise Havenstraat: 809, 816 voor instructieritten plus spitsdiensten bij materieeltekort op lijn 1, 2, 10, 13, 16, 17 en 24.

• Remise Lekstraat: 780, 781, 782, 784, 785, 786, 787, 794, 801, 804, 805, 810, 813, 815 voor dienst op lijn 3, 4, 7, 9, 12 en 14.