Tram Wiki
Registreer
Advertisement
Flag of the Netherlands Amsterdam
Amsterdam GVB
Eerste tram:  14 augustus 1900
Spoorbreedte: 1.435 mm
Bovenleidingsspanning: 600 VDC
Aantal lijnen: 15
Netlengte: 95 km
Combino Javaplein
Een Siemens Combino tram op de halte Javaplein op lijn 10
11G Amstelveen
Een BN 12G tram op de halte Roelof Hartplein op lijn 24

De Amsterdamse tram is het grootste trambedrijf van Nederland, en een van de grootste tramnetten van Europa. De tram in Amsterdam wordt geëxploiteerd door GVB (Gemeentevervoerbedrijf Amsterdam), tot 2006 officieel het GVB.

PijlrechtsZie ook: Tramlijnen

Geschiedenis[]

Op 3 juni 1875 werd de eerste paardentramlijn van de AOM, de Amsterdamsche Omnibus Maatschappij (opgericht in 1872 door onder meer Karel Herman Schadd), in gebruik genomen. Deze verbond de Plantage met het Leidscheplein. In het laatste kwart van de 19e eeuw werden paardentramlijnen aangelegd door de belangrijkste straten van Amsterdam en werden alle buurten binnen de Singelgracht met de Dam verbonden. Ook kwamen er lijnen naar de toenmalige nieuwbouwwijken, zodat er aan het einde van de eeuw zo'n vijftien tramlijnen waren naar onder andere de Vondelstraat, Overtoom, Willemsparkweg, Amsteldijk, Linnaeusstraat, Weesperzijde, Bilderdijkstraat en Ceintuurbaan. In de huidige lijnen 1, 2, 3, 4, 7, 9, 10 en 13 zijn nog duidelijk de routes van de oorspronkelijke paardentramlijnen te herkennen.

Gemeentetram[]

Per 1 januari 1900 nam de gemeente Amsterdam dit particuliere bedrijf over en ging het verder als de Gemeentetram Amsterdam (GTA). Van de AOM werden 242 tramwagens, 758 paarden en 15 gebouwen overgenomen. Tussen 1900 en 1906 werden, op een na, alle tramlijnen geëlectrificeerd. Ook werd het AOM-tramspoor met de afwijkende spoorbreedte van 1422 millimeter verbouwd tot normaalspoor (1.435 mm). In 1906 bestond het tramnet uit 12 electrische tramlijnen (1-11 en 13). Hiervoor waren 229 nieuwe motorwagens aangeschaft. De vroegere paardentrams werden als bijwagens meegevoerd. De laatste paardentramlijn was lijn 12 Nassauplein ↔ Sloterdijk, die in 1916 werd geëlektrificeerd. In 1921 kreeg Amsterdam door annexatie van de Gemeente Sloten er weer een paardentram bij die de Overtoom met Sloten verbond. Deze lijn werd in 1925 door een busdienst vervangen.

In 1906 werd de Amsterdamse Tramharmonie opgericht. Dit orkest, bestaande uit amateur-musici uit de regio Amsterdam, bestaat nog steeds.

Verdere ontwikkeling[]

Tussen 1910 en 1930 kwamen met de groei van de stad vele nieuwe tramuitbreidingen tot stand. Na de eerste dertien geëlectrificeerde tramlijnen kwamen er nog bij: lijn 14 in 1910, lijnen 15 t/m 18 in 1913, lijn 19 in 1916, lijnen 22 en 23 in 1921, lijn 20 in 1922, lijn 21 in 1928, lijn 24 in 1929 en lijn 25 in 1930. In 1931 bereikte het tramnet zijn grootste omvang met 25 tramlijnen. Hiermee waren (bijna) alle wijken in de tot 1940 gebouwde stad per tram bereikbaar. Het wagenpark groeide tussen 1900 en 1930 tot 445 motorwagens en circa 350 bijwagens. Dit waren alle tweeassers met een houten opbouw.

Van 1922 tot 1971 hingen er achterop de trams brievenbussen. Deze werden geleegd bij het Centraal Station; het distributiecentrum van de post bevond zich naast het station, aan het Stationsplein, later aan de Oosterdokskade. Dankzij de trambrievenbussen werd een brief toch op tijd bezorgd, ook als deze te laat was voor de laatste lichting van de reguliere brievenbus.

Door de economische crisis van de jaren dertig moest de tramdienst worden ingekrompen. In 1932 verdwenen de lijnen 12, 15, 19, 20 en 21. Met de Spoorwegwerken Oost kon de tram in de jaren 1939-'42 nieuwe wijken in Amsterdam-Oost, de Watergraafsmeer en het nieuwe Amstelstation en Muiderpoortstation gaan bedienen. In de jaren 1940-'45 kreeg de tram met èn grote drukte èn grote schaarste te maken. Diverse lijnen moesten gestaakt worden (de lijnen 4, 6, 8 en 14) maar in 1943 kwam er ter compensatie van lijn 8 een tijdelijke spitsuurlijn 5A, totdat de hele dienst in oktober 1944 werd opgeheven door kolenschaarste. Veel tramwagens werden in oostelijke richting afgevoerd.

Naoorlogse periode[]

De Gemeentetram fuseerde per 1 januari 1943 met de Gemeenteveren tot Gemeentevervoerbedrijf. Na de Tweede Wereldoorlog konden de tramdiensten in juni 1945 weer van start gaan, met een aanvankelijk beperkte dienst (lijnen 1, 3, 5, 7, 9, 10, 12, 13, 16, 24, 25). Lijn 5 werd gesplitst in lijn 5 en lijn 12. Enkele lijnen kwamen pas later weer in bedrijf: 2, 17 en 18 (in 1947) en 4 (in 1948). Tussen 1945 en 1949 was noodlijn 26 de tramlijn met het hoogste lijnnummer, daarna werd deze opgevolgd door lijn 11. In 1948 en 1949 reed een speciale tramlijn S als sneldienst van lijn 25 naar het Amstelstation. De tramlijnen 6 en 23 kwamen niet meer als reguliere diensten terug, maar deden wel nog tot 1958 dienst bij stadionvervoer. De in de oorlog opgeheven lijnen 8, 14 en 22 keerden helemaal niet meer terug als tramlijn (lijn 22 werd in 1950 als buslijn voortgezet).

Tussen 1948 en 1950 werden zestig motorwagens en vijftig bijwagens aangeschaft, de drieassers. Zij werden gebouwd bij Werkspoor te Utrecht-Zuilen. Na een periode van wederopbouw werd in de jaren vijftig de een na de andere tramlijn opgedoekt. De bus was praktischer. Zo werden in de jaren 1950 tot 1965 de lijnen 18, 12, 11, 17 en 5 (1961 voorlopig, 1965 definitief) in genoemde volgorde vervangen door busdiensten. Alleen voor de smalle Leidsestraat en Utrechtsestraat bleef de tram (lijnen 1, 2 en 4) noodzakelijk omdat men het niet aandurfde hier bussen te laten rijden.

Halverwege de jaren vijftig kwam de (moderne) tram weer in de belangstelling. De 25 enkelgelede trams die in 1955 werden besteld voor de Leidsestraatlijnen 1 en 2, bevielen goed (in 1972-'73 werden zij verlengd tot dubbelgelede trams). Tussen 1957 en 1968 werden 160 nieuwe gelede wagens van Nederlands fabrikaat (Beijnes en Werkspoor) aangeschaft met de nummers 551-587 en 602-724. De oude tweeassers uit de vooroorlogse periode werden tussen 1945 en 1968 buiten dienst gesteld. De drieassers reden hun laatste ritten in 1983.

Uitbreidingen sinds 1950[]

Ook werden de nieuwe Westelijke Tuinsteden in het westen van Amsterdam op het tramnet aangesloten: Bos en Lommerplein in 1950, Slotermeer in 1954, Osdorp in 1962, Geuzenveld in 1974, Slotervaart-Zuid in 1975, Nieuw Sloten in 1991 en Osdorp De Aker in 2001.

Andere uitbreidingen waren er naar: Station Zuid in 1978, Flevopark in 1980, Station RAI in 1981, Station Sloterdijk in 1982, (verlenging in 1985), tweede verbinding in Bos en Lommer/Slotermeer in 1989.

Ook werden er enkele nieuwe tramlijnen ingesteld, met lijnnummers die reeds lang geleden verdwenen waren of nog nooit hadden bestaan. De in 1956 verbuste lijn 17 werd in 1962 opnieuw ingesteld, spitslijn 27 verscheen ter versterking van het oude traject van lijn 17. In 1977 verschenen de lijnen 6 en 12 (bij de opening van de eerste metrolijn), in 1978 kwam lijn 5 er bij (opening Station Zuid), in 1982 veertig jaar na de opheffing lijn 14 (naar Station Sloterdijk).

In 1985 werd via de Haarlemmer Houttuinen een trambaan aangelegd (vooralsnog zonder aansluiting op andere sporen en bovenleiding).Dit was om een vrije busbaan te krijgen, eerder was dit voorgesteld maar de Gemeente zag daar niets in, toen opperde GVB tram om lijn 3 door te trekken naar het Centraal Station, hier had men wel oren naar en de aanleg werd gestart, halverwege zei het GVB geen geld te hebben voor de bovenleiding etc. en van het plan af te zien. En zo ontstond er toch een vrije busbaan en daar ging het tenslotte om

In 1990 kwam de tramverbinding met Buitenveldert en Amstelveen gereed. Lijn 5 gaat vanaf Station Zuid naar Amstelveen Binnenhof, terwijl lijn 51 vanaf Station Zuid als sneltram naar Amstelveen Poortwachter rijdt en sinds 2004 naar Westwijk. Tramlijn 9 naar de Watergraafsmeer is in 1990 verlengd naar Diemen (Sniep).

In 1991 kwam er een spitslijn 20 en een evenementenlijn 11. In 1993 kwam er een hulplijn 11 en in 1997 circletramlijn 20. De lijnen 6, 11 (2 lijnen), 20 en 27 zijn inmiddels weer verdwenen. Wel wordt het lijnnummer 11 af en toe gebruikt voor extra vervoer naar de RAI.

Ter vervanging van oud materieel en voor uitbreiding van het tramnet werden in de jaren '70 en '80 92 trams van Duits fabrikaat aangeschaft bij Linke-Hofmann-Busch te Salzgitter. In 1974-'75 kwamen de 725-779 en in 1979-'81 de 780-816. In de '80 beschikte het Gemeentevervoerbedrijf over 252 dubbelgelede trams, het grootste aantal in een stad in Europa begin jaren '80. Door brandstichting en uit de hand gelopen krakersrellen verloor het GVB in 1981-'83 vier trams door brandschade.

In 1989-'91 kwamen 45 gelede wagens (nummers 817-841 en 901-920), gebouwd door BN. In dezelfde periode werden de eerste oude gelede wagens uit 1957 afgevoerd afgezien van enkele wagens die al eerder door brand of aanrijdingsschade waren gesloopt. Ook ging een aantal van de in 1974-'75 aangeschafte LHB-wagens buiten dienst.

Toekomstige ontwikkelingen[]

In 2014 heeft de Stadsregio Amsterdam de Investeringsagenda OV vastgesteld. deze Investeringsagenda omschrijft de investeringen die in het tramnet tot 2025 gedaan zullen worden en geeft een doorkijk naar de langere termijn tot 2035. Aanleiding voor de Investeringsagenda vormen de verwachte opening van de Noord/Zuidlijn in 2017 en de verminderde overheidssubsidie voor het OV in de komende jaren.

In de Investeringsagenda wordt voorgesteld het huidige tramnet op te delen in een zogenaamd plusnet en een comfortnet. Het plusnet is gericht op de belangrijkste vervoersassen; het comfortnet is daar een aanvulling op. De nadruk op investeringen zal liggen op het plusnet. Investeringen in nieuwe infrastructuur tot 2025 zijn onder andere:

  • Tramsporen over de Parnassusweg tussen Olympiaplein en station Amsterdam Zuid
  • Activering van de al bijna 30 jaar geleden aangelegde, maar nooit gebruikte, tramsporen over de Haarlemmer Houttuinen en aansluiting op het bestaande tramnet
  • Tramsporen over de Haarlemmerstraat tussen Hoofddorpplein en Surinameplein

Tramlijnen[]

1   Gvba1 Osdorp De AkerNSMuiderpoortstation
2   Gvba2 Nieuw SlotenNSCentraal Station
3   Gvba3 ZoutkeetsgrachtFlevopark
4   Gvba4 NSCentraal StationNSStation RAI
5   Gvba5 Van HallstraatAmstelveen Binnenhof
7   Gvba7 SlotermeerAzartplein
11 Gvba11 SurinamepleinNSCentraal Station
12 Gvba12 NSStation SloterdijkNSAmstelstation
13 Gvba13 GeuzenveldNSCentraal Station
14 Gvba14 SlotermeerNSCentraal Station
17 Gvba17 Osdorp DijkgraafpleinNSCentraal Station
19   Gvba19 DiemenNSStation Sloterdijk
24 Gvba24 NSCentraal StationBoelelaan/VU
26 Gvba26 NSCentraal StationIJburg

Speciale tramlijnen[]

Netkaart en sporenplan[]

Fileicon-map Amsterdam 2014
Fileicon-map Amsterdam 2016
Fileicon-map Amsterdam 2017
Fileicon-map Amsterdam 2018

Materieel[]



Flag of the Netherlands Amsterdam Amsterdam GVB

Tramlijnen: 1 Gvba1 · 2 Gvba2 · 3 Gvba3 · 4 Gvba4 · 5 Gvba5 · 7 Gvba7 · 11 Gvba11 · 12 Gvba12 · 13 Gvba13 · 14 Gvba14 · 17 Gvba17 · 19 Gvba19 · 24 Gvba24 · 26 Gvba26


Voormalige tramlijnen: 6 Gvba6 · 8 Gvba8 · 9 Gvba9 · 10 Gvba10 · 15 Gvba15 · 16 Gvba16 · 18 Gvba18 · 20 Gvba20 · 21 Gvba21 · 22 Gvba22 · 23 Gvba23 · 25 Gvba25 · 27 Gvba27 · S


Tijdelijke tramlijnen: 71 · 72 · 73 · 74 · 75


Eindpunten: NSAmstelstation · Azartplein · Amstelveen Binnenhof · Boelelaan/VU · NSCentraal Station · Diemen · Flevopark · Geuzenveld · NSMuiderpoortstation · Nieuw Sloten · Osdorp De Aker · Osdorp Dijkgraafplein · Sloterpark · NSStation RAI · NSStation Sloterdijk · Van Hallstraat · IJburg · Zoutkeetsgracht


Overige locaties: 's-Gravesandestraat A Admiraal de Ruyterweg · Admiraal Helfrichstraat · Albert Cuypstraat · Alexanderplein · Amsteldijk Noord//Zuid · Amstelkade · Amstelstraat · Amstelveenseweg · Amstelveenseweg (metro) · Amstelveenseweg/Zeilstraat · Apollolaan · Arent Janszoon Ernststraat · Arent Krijtstraat · Artis B Baden Powellweg Noord/Zuid · Beethovenstraat · Berlagebrug · Beukenweg · Bloemgracht · Bob Haarmslaan · Borneostraat · Bos en Lommerplein · Bos en Lommerweg · Brinkstraat · Buitenveldertselaan · Burgemeester Eliasstraat · Burgemeester Fockstraat · Burgemeester Rendorpstraat · Burgemeester Röellstraat · Burgemeester van Leeuwenlaan C C. van Eesterenlaan · Camperstraat · Ceintuurbaanbrug · Celebesstraat · Corantijnstraat · Cornelis Krusemanstraat · Cornelis Schuytstraat · Cornelis Troostplein D Dam Oost/West · Damrak · Dapperstraat · De Clerqstraat/Bilderdijkstraat · De Rijpstraat · De Ruijterkade · De Wittenkade · Delflandlaan · Derkinderenstraat · Diemerparklaan · Dintelstraat · Doctor H. Colijnstraat · Drentepark E Eerste Breeuwersstraat · Eerste Coehoornstraat · Eerste Leeghwaterstraat · Eerste van Swindenstraat · Egidiusstraat · Elandsgracht · Elisabeth Wolffstraat · Emmastraat Noord/Zuid · Enneüs Heermabrug · Erasmusgracht · Europaplein · Eva Besnyostraat F Ferdinand Bolstraat/Ceintuurbaan · Frederik Hendrikplantsoen · Frederik Hendrikstraat · Frederiksplein G Gerrit van der Veenstraat · Gustav Mahlerlaan H Haarlemmermeerstation · Haarlemmerplein · Hartveldseweg · Heemstedestraat · Hoekenes Noord/Zuid · Hogeweg · Hoofddorpplein · Hoofdweg · Hoogte Kadijk · Houtmankade · Hugo de Grootplein · Hugo de Vrieslaan · Hunzestraat I Inaristraat · Insulindeweg J J.M. Coenenstraat · Jacob Obrechtstraat Noord//Zuid · Jan Evertsenstraat · Jan Tooropstraat · Jan van Galenstraat Oost//Midden/West · Jan Pieter Heijestraat Noord/Zuid · Jan Voermanstraat · Javaplein · Johan Huizingalaan Noord//Zuid · Julius Pergerstraat K Kamperbrug · Karel Doormanstraat · Kattenburgerstraat · Keizersgracht Oost/Midden/West · Kingsfordweg · Kinkerbrug · Kinkerstraat/Bilderdijkstraat · Koninginneweg · Koningsplein · Korte 's-Gravesandestraat · Kronenburg · Kruislaan L Laan van Vlaanderen · Leidseplein · Leidsestraat · Linnaeusstraat/Wijttenbachstraat · Lodewijk van Deysselstraat · Louis Davidsstraat · Louwesweg · Lumièrestraat · Lutmastraat M Maasstraat Noord//Zuid · Marco Polostraat · Marie Heinekenplein · Marnixplein · Martelaarsgracht · Mauritskade · Meer en Vaart · Mercatorplein · Middenweg · Minervaplein · Molenwerf · Molukkenstraat · Mr. Visserplein · Muiderstraatweg · Muntplein · Museumplein · Muziekgebouw Bimhuis N Nassaukade · Nicolaas Lublinkstraat · Nieuwe Willemstraat · Nieuwezijdskolk O Olympiaplein · Olympiaweg · Onderuit · Oosteinde · Oosterpark · Oranjebaan · Osdorpplein · Overtoom/Eerste Constantijn Huygensstraat · Overtoomse Sluis P Parnassusweg · Passengers Terminal · Paulus Potterstraat · Piet Heinkade · Piet Wiedijkstraat · Planciusstraat · Plantage Badlaan · Plantage Kerklaan · Plantage Middenlaan · Plantage Parklaan · Plein '40-'45 · Plesmanlaan · Pontanusstraat · Postjesweg · Postjesweg/Witte de Withstraat · President Kennedylaan · Pretoriusstraat · Prins Hendrikkade · Prinsengracht Oost/West · Prinses Irenestraat R Raadhuisstraat · Raamplein · Reguliersbreestraat · Rembrandtplein · Rietlandpark · Rijnstraat · Rhijnvis Feithstraat · Roelof Hartplein · Roelof Hartstraat‎ · Roetersstraat · Rokin · Rooseveltlaan · Rozengracht/Marnixstraat · Ruimzicht · Ruyschstraat · Ruysdaelkade · Ruysdaelstraat S Sarphatistraat · Scheldestraat · Schoolstraat · Slotermeerlaan · Sloterpark · Soembawastraat · Spiegelgracht · Spui Oost/West · Stadhouderskade Oost/West · Stadionplein · Stadionweg · NSStation Burgemeester De Vlugtlaan · NSStation Lelylaan · NSStation Zuid · Steigereiland · Surinameplein T Ten Katestraat · Tussen Meer · Tweede Nassaustraat · Tweede van der Helststraat U Uilenstede · Uiterwaardenstraat V Valeriusplein Noord/Zuid · Van Baerlestraat · Van Boshuizenstaat · Van der Hoopstraat · Van Kinsbergenstraat · Van Limburg Stirumstraat · Van Woustraat/Ceintuurbaan · Vennepluimstraat · Victorieplein · Vijzelgracht · Vijzelstraat · Vrijheidslaan · VU Medisch Centrum W Waalstraat Noord//Zuid · Westermarkt · Waterlooplein · Weesperplein · Westlandgracht · Weteringcircuit · Weteringplantsoen · Weteringschans · Wibautstraat · Willem Schoutenstraat · Willem de Zwijgerlaan · Willemsparkweg · Wiltzanghlaan · IJ IJsbaanpad Z Zeeburgerdijk · Zonnestein · Zuiderzeeweg


Remise Havenstraat · Remise Lekstraat · Remise Tollensstraat


Externe links[]

Advertisement