| |||||||||||||||||||||||||||||
 | ||
| Halte Grote Markt met een Alstom RegioCitadis tram |
 | ||
| Halte Spui met een Siemens Avenio tram |
De Tramtunnel, officieel Het Souterrain, is een circa 1.250 meter lange tunnel voor trams en lightrail-project RandstadRail in het centrum van Den Haag. Het maakt deel uit van de Haagse semi-metro. De tunnel bevat twee ondergrondse haltes. Een ondergrondse parkeergarage maakt eveneens deel uit van het project. De Haagse tramtunnel werd op 16 oktober 2004 geopend door minister Karla Peijs en de toenmalige burgemeester Wim Deetman van Den Haag. Het Souterrain heeft inmiddels al enkele bouwkundige prijzen gewonnen, waaronder de Betonprijs 2006.
De tramtunnel sluit onder de bebouwing van De Resident aan op het bestaande Muzenviaduct, het tramviaduct naar 
Den Haag Centraal. Met een kleine bocht vervolgt de tunnel zijn route onder de Kalvermarkt. Ter plaatse van de kruising met het Spui bevindt zich het ondergrondse halte Spui. Na deze halte gaat de tunnel verder onder de Grote Marktstraat. Ter hoogte van de Grote Markt ligt het station Grote Markt. Even na dit station komen de trams aan het begin van de Prinsegracht weer bovengronds.
Bouw[]
De bouw van het project is allerminst probleemloos verlopen. De start was eind 1996. Om de overlast bovengronds zo veel mogelijk te beperken werd gekozen voor de wanden-dakmethode. In de eerste fase werden van bovenaf de wanden en het dak van de tunnel gebouwd, waarna de meeste hinder bovengronds voorbij was. Vervolgens werd onder het dak de tunnel uitgegraven en verder afgebouwd. De aansluiting van de wanden op de waterdichte lagen in de bodem bleek een zwakke plek. Hiervoor werd gebruikgemaakt van grout.
In 1998 ontstond echter een groot gat, waardoor het grondwater de tunnel instroomde. De Kalvermarkt is in deze tijd verzakt geweest. Wegens instortingsgevaar werd de hele tunnel onder water gezet om verdere schade aan de aangrenzende bebouwing te voorkomen. De tunnel kreeg als gevolg daarvan al bijnamen als Haagse zwemtunnel of Tramtanic. Na verschillende andere (kleinere) lekken is de tunnel uiteindelijk onder verhoogde luchtdruk afgebouwd. De luchtdruk zorgde ervoor dat water niet langer kon binnendringen. Vanwege alle problemen tijdens de bouw zijn de kosten van de bouw opgelopen van €139 miljoen tot €234 miljoen en werd de oplevering met ruim vier jaar vertraagd.
Tramhaltes[]
De twee ondergrondse tramhaltes hebben elk hun eigen kenmerkende architectuur. De tunnel is in zijn geheel ontworpen onder leiding van architect Rem Koolhaas. Het ontwerp is later meegenomen door architect Rob Hilz, tegenwoordig werkzaam als zelfstandig architect (bureau Lab-Da). De stations liggen diep onder de grond omdat tussen de stations boven de sporen een parkeergarage is gebouwd. De perrons zijn van hout. De wanden zijn voor het grootste gedeelte onafgewerkt gelaten; de ruwe betonnen diepwanden blijven zichtbaar. Met behulp van speciale verlichting worden de wanden zelfs extra geaccentueerd. De halte en de parkeergarage erboven hebben ondergrondse verbindingen met een aantal nabij gelegen warenhuizen. In de houten perronvloeren van station Grote Markt is een mozaïek opgenomen dat een oude stadsplattegrond van Den Haag weergeeft. In glazen putten in dit deel van het perron worden archeologische voorwerpen tentoongesteld, die werden gevonden tijdens de bouw van de tramtunnel. De half verdiepte hoofdingang van station Grote Markt komt rechtstreeks uit op het gelijknamige plein.
Parkeergarage[]
Boven het hele middengedeelte van de tunnel, vanaf station Spui tot station Grote Markt, bevindt zich een langwerpige ondergrondse parkeergarage. Ook hier is de nodige aandacht besteed aan de vormgeving. Zo is het middeneiland van een keerlus voorzien van een heus "bamboebos". In totaal biedt de parkeergarage plaats aan zo'n 500 auto's. In 2005 kwam de parkeergarage van de tramtunnel in het nieuws, omdat veel taxichauffeurs de parkeergarage gebruiken om snel door Den Haag heen te rijden. De parkeergarage heeft namelijk twee ingangen en uitgangen. Daarmee lijkt de parkeergarage meer op een tolweg.
Tramlijnen[]
Na de opening van de tunnel maakten drie tramlijnen er gebruik van: lijn 2, 3 en 6. Voor de ingebruikname van de tramtunnel legden deze lijnen vrijwel hetzelfde traject bovengronds af. Lijn 3 en 4 van RandstadRail maken sinds 2007 ook gebruik van de tramtunnel. Alle lijnen die door de tramtunnel rijden, hebben hun eindpunt in het zuidwesten van Den Haag.
Beheer[]
De beide eigenaren Q-Park en de Gemeente Den Haag dragen zorg voor het dagelijks beheer van alle installaties in het souterrain. De afdeling Water en Constructies van de dienst Stadsbeheer is namens de gemeente de beherende afdeling. Het dagelijks beheer wordt in opdracht van deze afdeling uitgevoerd door de HTM. De bedrijfshulpverlening is in handen van de HTM. Dit onderdeel van de HTM zorgt voor de algehele veiligheid in de tunnel, perrons en openbare ruimte met beveiligers en een geavanceerd camerasysteem. Ook wordt er regelmatig geoefend door de hulpdiensten en de HTM op alle te bedenken scenario's.
